سوره المعراج/آیه 22   (تاثیر نماز در آمرزش گناهان)

ترجمه: مگر نمازگزاران

تفسیر:

اوصاف انسانهاى شایسته

بعد از ذكر گوشه اى از عذابهاى قیامت بهذكر اوصاف افراد بى ایمان و در مقابل آنها مؤ منان راستین مى پردازد تا معلوم شودچرا گروهى اهل عذابند و گروهى اهل نجات .

نخست مى فرماید: ((انسان حریص و كم طاقتآفریده شده است )) (ان الانسان خلق هلوعا).

((هنگامى كه بدى به او رسد بسیار جزع وبیتابى مى كند)) (اذا مسه الشر جزوعا).

((و هنگامى كه خوبى به او رسد از دیگراندریغ مى دارد)) (و اذا مسه الخیر منوعا).

جمعى از مفسران و ارباب لغت ((هلوع )) رابه معنى حریص و جمعى به معنى ((كم طاقت )) تفسیر كرده اند، بنابر تفسیر اول دراینجا به سه نكته منفى اخلاقى در وجود اینگونه انسانها اشاره شده ، ((حرص )) و ((جزع)) و ((بخل )) و بنابر تفسیر دوم به دو نكته ((جزع )) و ((بخل )) زیرا آیه دوم و سومتفسیرى است براى معنى (هلوع ).

این احتمال نیز وجود دارد كه هر دو معنىدر این واژه جمع باشد، چرا كه این دو وصف لازم و ملزوم یكدیگرند، آدمهاى حریصغالبا بخیلند، و در برابر حوادث سوء كم تحمل ، و عكس آن نیز صادق است .

در اینجا سؤ ال یا سؤ الهائى مطرح مىشود كه اگر خداوند انسان را براى سعادت و كمال آفریده چگونه در طبیعت او شر و بدىقرار داده است ؟

وآنگهى آیا ممكن است خداوند چیزى را باصفتى بیافریند، و سپس ‍ آفرینش خود را مذمت كند؟

و از همه اینها گذشته قرآن در آیه 4سوره ((تین )) صریحا مى گوید: لقد خلقنا الانسان فى احسن تقویم : ((ما انسان را بهبهترین صورت و ساختمان آفریدیم )).

مسلما منظور این نیست كه ظاهر انسان خوبو باطنش زشت و بد است ، بلكه كل خلقت انسان به صورت ((احسن تقویم )) است ، وهمچنین آیات دیگرى كه مقام والاى انسان را مى ستایند، این آیات با آیه مورد بحثچگونه سازگار است ؟

پاسخ همه این سؤ الات با توجه به یكنكته روشن مى شود، و آن این است كه خداوند نیروها و غرائز و صفاتى در انسان آفریدهاست كه اینها بالقوه وسیله تكامل و ترقى و سعادت او محسوب مى شوند، بنابراین صفاتو غرائز مزبور ذاتا بد نیست ، بلكه وسیله كمال است ، اما هنگامى كه همین صفات درمسیر انحرافى قرار گیرد، و از آن سوء استفاده شود، مایه نكبت و بدبختى و شر و فسادخواهد بود.

فى المثل همین حرص نیروئى است كه بهانسان اجازه نمى دهد به زودى از تلاش و كوشش بازایستد، و با رسیدن به نعمتى سیرشود، این یك عطش سوزان است كه بر وجود انسان مسلط است ، اگر این صفت در مسیر تحصیلعلم و دانش به كار افتد، و انسان حریص در علم و یا به تعبیر دیگر تشنه و عاشق بىقرار علم باشد، مسلما مایه كمال او است ، اما اگر آن در مسیر مادیات به كار افتدمایه شر و بدبختى و بخل مى گردد.

به تعبیر دیگر: این صفت شاخه اى از حبذات است ، و مى دانیم حب ذات چیزى است كه انسان را به سوى كمال مى فرستد، اما اگردر مسیر انحرافى واقع شود به سوى انحصارطلبى ، و بخل و حسد و مانند آن پیش مى رود.

در مورد مواهب دیگر نیز مطلب همین گونهاست ، خداوند قدرت عظیمى در دل اتم آفریده كه مسلما مفید و سودمند است ، ولى هرگاه از این قدرت درونى اتم سوء استفاده شود و از آن بمبهاى ویرانگر بسازند، نهنیروگاههاى برق و وسائل صنعتى دیگر، این مایه شر و فساد خواهد بود.

و با توجه به بیان فوق ، مى توان میانتمام آیاتى كه در قرآن مجید درباره انسان وارد شده است جمع كرد.

سپس به ذكر اوصاف انسانهاى شایسته بهصورت یك استثنا ضمن بیان نه صفت از اوصاف بر جسته پرداخته ، مى گوید:

((مگر نمازگزاران )) (الا المصلین ).

((همان نمازگزارانى كه نمازهاى خود راتداوم مى بخشند)) (الذین هم على صلاتهم دائمون ).

این نخستین ویژگى آنهاست كه ارتباطمستمر با درگاه پروردگار متعال دارند، و این ارتباط از طریق نماز تاءمین مى گردد،نمازى كه انسان را از فحشاء و منكر باز مى دارد، نمازى كه روح و جان انسان راپرورش ‍ مى دهد، و او را همواره به یاد خدا مى دارد، و این توجه مستمر مانع ازغفلت و غرور، و فرو رفتن در دریاى شهوات ، و اسارت در چنگال شیطان و هواى نفس مىشود.

بدیهى است منظور از مداومت بر نماز ایننیست كه همیشه در حال نماز باشند، بلكه منظور این است در اوقات معین نماز را انجاممى دهند.

اصولا هر كار خیرى آنگاه در انسان اثرمثبت مى گذارد كه تداوم داشته باشد، و لذا در حدیثى از پیغمبر اكرم (صلى اللّهعلیه و آله و سلّم ) مى خوانیم : ان احب الاعمال الى الله ما دام و ان قل : ((محبوبتریناعمال نزد خدا چیزى است كه مداومت داشته باشد، هر چند كم باشد)).

قابل توجه اینكه در حدیثى از امام باقر (علیهالسلام ) مى خوانیم : منظور این است هر گاه انسان چیزى از نوافل را بر خود فرض مىكند همواره به آن ادامه دهد.

و در حدیث دیگرى از همان امام (علیهالسلام ) نقل شده كه فرمود: ((این آیه اشاره به نافله است ، و آیه و الذین هم علىصلاتهم یحافظون (كه در چند آیه بعد مى آید) ناظر به نماز فریضه )).

این تفاوت ممكن است از اینجا باشد كهتعبیر به محافظت مناسب نمازهاى واجب است كه دقیقا آنها را باید در وقتهاى معینانجام داد، اما تعبیر به تداوم مناسب نمازهاى مستحب است ، چرا كه انسان مى تواندآنها را انجام دهد و گاه ترك كند.

به هر حال بعد از ذكر نماز كه بهتریناعمال ، و بهترین حالات مؤ منان است ، به دومین ویژگى آنها پرداخته مى افزاید: ((كسانىكه در اموالشان حق معلومى است )) (و الذین فى اموالهم حق معلوم ).

((براى تقاضا كنندگان و محرومان )) (للسائلو المحروم ).

و به این ترتیب هم ارتباطشان را با خالقحفظ مى كنند، و هم پیوندشان را با خلق خدا.

بعضى از مفسران معتقدند كه منظور از ((حقمعلوم )) در اینجا همان زكات است كه مقدار معینى دارد، و از مصارف آن ((سائل )) و ((محروم)) است ، در حالى كه مى دانیم این سوره مكى است و حكم زكات در مكه نازل نشده بود،یا اگر نازل شده بود مقدار معین نداشت ، لذا بعضى دیگر معتقدند: مراد از ((حقمعلوم )) چیزى غیر از زكات است كه انسان بر خود لازم مى شمرد كه به نیازمندان دهدشاهد این تفسیر حدیثى است كه از امام صادق (علیه السلام ) نقل شده كه وقتى ازتفسیر این آیه

سؤ ال كردند كه آیا این چیزى غیر اززكات است ؟ فرمود: هو الرجل یؤ تیه الله الثروة من المال ، فیخرج منه الالف والالفین و الثلاثة آلاف و الاقل و الاكثر، فیصل به رحمه ، و یحمل به الكل عن قومه :((آرى این درباره كسى است كه خداوند ثروت و مالى به او مى بخشد و او به مقدار هزاریا دو هزار یا سه هزار یا بیشتر و كمتر از آن جدا كرده و با آن صله رحم مى كند ومشقت از قوم خود بر مى دارد)).

تفاوت میان ((سائل )) و ((محروم )) ایناست كه ((سائل )) كسى است كه حاجت خود را مى گوید و تقاضا مى كند، و ((محروم )) كسىاست كه شرم و حیا مانع تقاضاى او است ، و در حدیثى از امام صادق (علیه السلام ) آمدهاست : ((محروم كسى است كه زحمت در كسب و كار مى كشد ولى زندگى او پیچیده شده است )).

این حدیث نیز مناسب همان تفسیرى است كهذكر شده ، زیرا چنین اشخاصى كمتر روى سؤ ال دارند.

شرح بیشترى درباره حق مزبور و تفسیر ((سائل)) و ((محروم )) در جلد 22 تفسیر نمونه صفحه 323 آمده است (ذیل آیه 19 ذاریات ).

به هر حال انجام این كار از یك سو اثراجتماعى دارد، و با فقر و محرومیت مبارزه مى كند، و از سوى دیگر اثر اخلاقى روىكسانى كه به آن عمل مى كنند مى گذارد، و قلب و جانشان را از حرص و بخل و دنیاپرستى مى شوید.

آیه بعد به سومین ویژگى آنها اشاره كردهمى افزاید: ((كسانى كه به روز جزا ایمان دارند)) (و الذین یصدقون بیوم الدین ).

و در ویژگى چهارم مى گوید: ((و كسانى كهاز عذاب پروردگارشان بیمناكند)) (و الذین هم من عذاب ربهم مشفقون ).

((چرا كه هیچكس را از عذاب پروردگار درامان نمى بینند)) (ان عذاب ربهم غیر مامون ).

آنها از یكسو ایمان به روز جزا دارند، وبا توجه به تعبیر ((یصدقون )) كه فعل مضارع است و دلالت بر استمرار دارد، آنهاپیوسته توجه دارند كه حساب و كتاب و جزائى در كار است .

بعضى از مفسران آن را به معنى ((تصدیقعملى )) یعنى انجام وظائف و ترك محرمات تفسیر كرده اند، ولى ظاهر آیه مطلق است ،هم تصدیق علمى و هم عملى را شامل مى شود.

ولى از آنجا كه ممكن است كسى ایمان بهروز جزا داشته باشد اما خود را مشمول مجازات نشمرد، مى گوید: آنها هرگز خود را درامان نمى بینند یعنى دائما احساس مسئولیت مى كنند، حسنات خود را ناچیز و سیئاتخویش را بزرگ محسوب مى دارند، لذا در حدیثى از امیر مؤ منان (علیه السلام ) آمدهاست كه به فرزندش نصیحت كرد و فرمود: فرزندم ! خف الله خوفا انك لو اتیته بحسنات اهلالارض لم یقبلها منك ، و ارج الله رجاءا انك لو اتیته بسیئات اهل الارض غفرها لك :((آنچنان از خدا خائف باش كه اگر تمام حسنات مردم روى زمین را بیاورى احتمال بدهاز تو نپذیرد! و آنچنان به او امیدوار باش كه اگر تمام گناهان اهل زمین را داشتهباشى احتمال ده تو را بیامرزد))!.

حتى خود پیامبر (صلى اللّه علیه و آله وسلّم ) مى فرمود: لن یدخل الجنة احدا عمله قالوا و لا انت یا رسول الله ؟ قال و لاانا، الا ان یتغمدنى الله برحمته !: ((هیچكس با عملش وارد بهشت نمى شود، عرض ‍كردند: حتى خود شما اى رسول خدا؟! فرمود: آرى من هم چنین هستم ، مگر آنكه رحمت خداشامل من شود))

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه:

نويسنده : خادم الرضا | تاريخ : 1 فروردين 1387برچسب:سوره المعراج,تاثیر نماز در آمرزش گناهان,نماز,قرآن,هیئت زینبیون,حدیث,محرم,شاعرمحرم,سوره المعراج,تاثیر نماز در آمرزش گناهان,نماز,قرآن,هیئت زینبیون,حدیث,محرم,شاعرمحرم,سوره المعراج,تاثیر نماز در آمرزش گناهان,نماز,قرآن,هیئت زینبیون,حدیث,محرم,شاعرمحرم,سوره المعراج,تاثیر نماز در آمرزش گناهان,نماز,قرآن,هیئت زینبیون,حدیث,محرم,شاعرمحرم,,

| نوع مطلب : <-CategoryName-> |